Εδώ δημοσιεύουμε αποσπάσματα απ’το θαυμάσιο βιβλίο του Χρήστου Λάζου ΜΗΧΑΝΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.
( εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ )
(520 π.Χ.) ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΗΜΗΣ ΣΗΡΑΓΓΑΣ ΤΟΥ ΕΥΠΑΛΙΝΟΥ
Ένα από τα σημαντικότερα τεχνικά έργα κατά την αρχαιότητα, που προκαλεί και σήμερα το θαυμασμό μας, είναι το περίφημο υδραυλικό έργο που κατασκεύασε στα 520 π.Χ. ο Μεγαρέας μηχανικός Ευπαλίνος στη Σάμο, με σκοπό να προμηθεύσει την πρωτεύουσα του νησιού , τη Σάμο ( σημερινό Πυθαγόρειο ) με νερό. Στο υδραυλικό αυτό έργο περιλαμβάνεται και η μοναδική σήραγγα του Ευπαλίνου μήκους 1.040 μ. Το έργο, τις τεχνικές προδιαγραφές του οποίου θα δούμε αμέσως μετά, εντάσσεται στα λεγόμενα Πολυκράτεια έργα, που χρηματοδότησε ο τότε τύραννος του νησιού Πολυκράτης, έργα μεγαλεπήβολα, όπως τα γνωστά «Τείχη του Πολυκράτη» και η προβλήτα του λιμένα του Πυθαγορείου, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η σημερινή.
Το υδραυλικό έργο που ανέλαβε ο Ευπαλίνος είχε δύο τμήματα: α) το επιφανειακό ( ή εξωτερικό ), που ξεκινούσε από την πηγή – που σήμερα είναι ενσωματωμένη στην εκκλησία Αγιάδες - και με ένα σύστημα αγωγού και κάθετων ορυγμάτων για τον καθαρισμό του, συνολικού μήκους 1.800 μ., οδηγούσε προς τη βόρειο είσοδο της σήραγγας και β) την κυρίως σήραγγα μήκους 1.040 μ. Η σήραγγα σχηματίστηκε με ταυτόχρονη διάνοιξη και από τις δύο πλευρές του όρους Άμπελος και είχε διαστάσεις 1,80 χ 1,80 περίπου. Δύο συνεργεία εργατών χρειάστηκαν 10 χρόνια για να ολοκληρώσουν τη σήραγγα και να συνατηθούν στη μέση περίπου της απόστασης με μικρή παρέκκλιση. Στο δάπεδό της ανοίχτηκε τεράστιος αγωγός, κατωφερής, μέσα στον οποίο τοποθετήθηκαν κεραμικοί σωλήνες που μετέφεραν το νερό ρπος την πόλη. Το όλο σύστημα συμπληρωνόταν από δεξαμενές και άλλα αρδευτικά έργα μετά το τέλος της σήραγγας, προς την πλευρά της πόλης, που ήταν υπέργεια.
Το έργο αυτό, κυρίως η σήραγγα του Ευπαλίνου, προβλημάτισε πολλούς. Τον 1ο αιώνα μ.Χ. ο Ήρων ο Αλεξανδρέας, στο έργο του Διόπτρα έδειξε με ποιον ακριβώς τρόπο έγινε η διάτρηση του όρους Άμπελος και η διάνοιξη της σήραγγας που αποτελεί ένα δύσκολο έργο ακόμη και σήμερα.